فسفر (P)
میزان فسفر در برگ های گیاه از ۰/۲ تا ۰/۵ درصد ماده خشک تفاوت دارد.
غلظت فسفر در گیاه جوان اغلب نسبتاً بالاست
(نیم تا یک درصد) اما به آرامی با سن گیاه کاسته می‌شود،
مانند نیتروژن، جذب فسفر حداکثر تا زمان تشکیل میوه افزایش می یابد و سپس به شدت کاهش می یابد.
کارکرد فسفر در گیاه
از نظر بیوشیمیایی فسفر نقش کلیدی در انتقال انرژی گیاهان ترکیبات پیوندی انرژی بالا ،
مثل آدنوزین تری فسفات (ATP) ، آدنوزین دی فسفات (ADP) و فسفوریلاسیون بازی می‌کند
که انرژی را برای فعالیت متابولیکی آزاد می‌کند. لذا کمبود p به شکل قابل ملاحظه ای رشد را آهسته می کند.
فسفور جز اصلی مولکول های نوکلئیک اسید و نیز جزئی از فسفولیپیدهای غشایی است.
علایم کمبود فسفر در گیاه
اولین نشانه کمبود p کاهش سرعت رشد است.
با تشکیل کمبود برگهای پیر تر به رنگ ارغوانی در می‌آیند .
همچنین تغییر رنگ مشابهی می تواند در اثر درجه حرارت پایین در بستر ریشه یا اتمسفر اطراف ایجاد شود.
از آنجایی که دما تا حدی در جذب فسفر توسط گیاه موثر می باشد ممکن است
کمبود ملایمی به همراه علائم آن در دمای سرد ایجاد شود.
علائم کمبود با رسیدن درجه حرارت به حد مطلوب برای رشد فعال گیاه ناپدید می شود.
کمبود فسفر می تواند به آسانی توسط آنالیز گیاه شناسایی شود.
در بسیاری از گیاهان علائم کمبود در غلظت برگی کمتر از ۰/۲۰ درصد وزن ماده خشک روی می دهد.
آزمایش P بافت گیاهی نیز می تواند برای تایید کمبودهای مشکوک استفاده شود.
علائم بیشبود فسفر در گیاه
تا همین اواخر بیشبود فسفر به عنوان مشکلی رایج مطرح نبوده است،
با این حال مطالعات اخیر نشان داده که بیشبود فسفر
می تواند روی دهد و به طور واضح بر رشد گیاه اثر بگذارد.
شواهد زیادی وجود دارد که اگر میزان فسفر گیاه بیش از یک درصد
وزن خشک باشد، مسمومیت حاصل خواهد شد (جونز،۱۹۹۸).
سمیت فسفر به احتمال زیاد اثرات مستقیم و غیر مستقیم در کارکرد طبیعی عناصر دیگر به خصوص Fe و Mn و Zn دارد.
در وهله اول بیشترین احتمال در مورد تداخل و عملکرد Zn رخ می دهد.
به نظر میرسد احتمال بیشبود در کشت بدون خاک نسبت به کشت خاکی بیشتر مشکل ساز است،
اگر چه هر نوع کشت گلدانی در معرض خطر کودهای بیش از حد P است.
در برخی بستر کشت ها کاربرد ابتدایی کود P ممکن است
برای رفع نیاز محصول کافی باشد و نیاز به افزودن های بعدی نباشد.
کود دهی بیش از حد فسفر زمانی اتفاق می‌افتد که تولید کننده برای
رفع نیازهای کودهای K و N از یک کود کامل حاوی فسفر استفاده می نماید.
غلظت در محلول غذایی
در اغلب فرمول های غذایی غلظت P در دامنه ای بین ۳۰ تا ۵۰mg/L متغیر باشد.
گرچه شواهد برای کاهش غلظت ۱۰ تا ۲۰mg/L در حال افزایش است.
در یک محلول غذایی پیوسته در حال گردش سطح P می‌تواند به‌صورت زیادی کمتر شده (1 تا 2ppm) و هنوز هم نیاز گیاه را مرتفع نماید.
شکل P در محلول یا آنیون مونو هیدروژن فسفات و یا آنیون دی هیدروژن فسفات
(به ترتیب HPO4 یا H2PO4) می باشد . شکل آنیون غالب به طور خاص بستگی به ph محلول غذایی دارد
شکل اولی در ph شایع‌تر و دومی در ph های اسیدی رایج می باشد.
گیاهان با کارایی بالایی را جذب P می کنند سطح P در گیاه
می تواند ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر محیط مواد غذایی باشد.
همچنین در سطح ریشه به صورت رسوبی شیمیایی از فسفات آلومینیوم و کلسیم انباشته می شود،
که در نتیجه میزان P ورودی به ریشه گیاه کاهش یافته و متعاقب آن
کمبود فسفر در گیاه ظاهر می شود این تحلیل تحت شرایطی که تشکیل رسوب
در سطح ریشه تحریک می نماید یعنی ph و زیادی غلظت عناصر Al و Ca در سطح ریشه اتفاق می افتد.
انباشتگی در محیط ریشه دهی
با هر بار کاربرد محلول غذایی حاوی فسفر و عناصر کلسیم و منیزیم به محیط ریشه دهی،
چه محیط کشت غیر ارگانیک (شن ، گراویه ، پرلیت ، پشم سنگ و…)
یا ارگانیک (پوست درخت کاج ، الیاف نارگیل ، پیست و…) باشد،
رسوبی که از فسفر و کلسیم و منیزیم تشکیل شده
و مرتب در محیط ریشه افزایش می‌یابد.
به دلیل اینکه آنها از نظر شکل ظاهری به صورت کلوئیدی و در تماس نزدیک با ریشه‌های گیاه هستند،
بخشی از این رسوب ها به وسیله اسید سازی ریشه
حل شده در نتیجه فسفر ، کلسیم ، منیزیم و
دیگر عناصر موجود در این رسوب آزاد شده و
به عنوان یک منبع اصلی برای جذب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این تا حدودی توضیح می دهد که چرا تاثیر کاربرد محلول غذایی بر ترکیب عناصر غذایی گیاه با گذشت زمان کمتر بود
و یا ترکیب محلول غذایی برای اغلب عناصر غذایی رسوب یافته می باشد.
اگرچه دستورالعمل رایج برای کنترل محتوای عناصر غذایی در بستر کشت که با
اندازه گیری EC تعیین می‌شود، آبشویی دوره‌ای است اما با این حال آبشویی رسوب های انباشت را حذف نخواهد کرد.
ترکیبات شیمیایی برای محلول غذایی
ترکیبات متداول استفاده شده برای تأمین فسفر در محلول های غذایی،
مونو یا دی هیدروژن آمونیم و پتاسیم می باشد
KH2PO4 و K2HPO4 و (NH4)2HPO4
.اخیرا استفاده از فسفر یک اسید ، H3PO4 ، به عنوان منبعی برای فسفر افزایش پیدا کرده است،
مخصوصا زمانی که افزودن NH4 یا K به محلول غذایی مورد نظر نباشد و تاثیر اسیدی این اسید هم مطلوب باشد.
فسفر نیز مانند نیتروژن یکی دیگر از عناصر ضروری گیاه است که بطور مختصر به تاثیر آن بر گیاه پرداخته شد.
فسفر یکی از عناصر مهم در کشت خاکی و هیدروپونیک نیز می باشد
