پرورش گوجه فرنگی در راک وول یکی از روشهای کشت هیدروپونیک است که از جهات مختلف آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد. همچنین نگاهی می اندازیم به تولید گوجه فرنگی به روش پرورش در راک وول که توسط شرکتهای بزرگ در دنیا انجام میگیرد.
در مورد پرورش گوجه فرنگی در راک وول یا همان پشم سنگ باید گفت شرکت Gipanob در surrey بریتیش کلمبیا در سال ۱۹۹۳، گلخانه ای به مساحت ۱/۲ هکتار را زیر گشت گوجه فرنگی با بستر راک وول یا پشم سنگ برد.
آنها ابتدا بذرها را در مکعبهای ۱ اینچی کاشتند و پس از ۱۲ تا ۱۴ روز نشاءها را به قطعه های ۳ اینچی راک وول منتقل نمودند. اکنون در صنعت گلخانه ای بریتیش کلمبیا استفاده از سینیهای استیروفوم با ضخامت ۲ اینچ یا ۳ سانتیمتر و دارای سوراخهای ۱ اینچ یا ۵/۲ سانتیمتری برای کاشت بذر و پرورش گوجه فرنگی متداول است. اما مکعبهای راک وول نیز هنوز مشتریان خاص خود را دارند. استفاده از سینی جهت کاشت اتوماتیک بذر و انتقال نشاء به وسیله ماشین مناسب است. نشاءها به قطعه های راک وول ۱۰ در ۱۰ در ۵/۷ سانتیمتر منتقل میشوند. استفاده از قطعات بزرگ این مزیت را دارد که هنگام قرار گرفتن نشاءها روی صفحات راک وول و قبل از کاشت آنها نشاءها به سرعت خشک نشوند.
برای جلوگیری از ایجاد بیماریهایی طوقه مانند فوزاریوم و پوسیدگی ریشه باید از ارقام پایه های مقاوم به بیماریهای ریشه در صورت نبود ارقام تجاری مقاوم استفاده نمود.
عکس از ارقام در دمای ۹۶ درجه فارنهایت یا ۲۶ درجه سانتیگراد جوانه میزنند. پس از رویش جوانه در هر دو گروه از نشاءهای گوجه فرنگی در قسمتهای جداگانه و تحت شرایط دمایی متفاوت رشد میکنند. بذر مورد استفاده به جای پایه در دمای ۲۲ درجه سانتیگراد رشد میکند و بذر گیاه مورد استفاده به جای پیوندک در دمای ۲۲ درجه سانتیگراد پرورش می یابد. برای تشکیل یک پایه با ساقه قوی تر باید آن را دو روز زودتر از رقم پیوندک کاشت. رقم پایه ۱۴ روز و رقم پیوندک ۱۲ روز قبل از انتقال به قطعه های راک وول پرورش می یابند. پس از این مدت تمام به بذرها به مکعبهای راک وول که دارای حفره های یکسان هستند منتقل و دما را نیز به تدریج به ۲۲ درجه سانتیگراد میرسانند. ده روز بعد از انتقال، گیاهان را پیوند میدهند بدین صورت که یک بریدگی روی هر دو گیاه ایجاد میشود و ساقه ها درون هم قرار میگیرند و سپس با یک نوار آن را میبندند. پس از هفت روز قسمتهای بالایی پایه و پایینی پیوندک بریده، و در مرحله بعد یک نوار پلاستیکی دور قسمت بالایی قطعه راک وول میبندند تا از ریشه زدن ساقه در هنگام رشد گیاهان و رسیدن آنها به بستر جلوگیری شود. به دلیل اینکه فقط ۱۵۰ تا ۲۰۰ گیاه را میتوان در هر ساعت پیوند زد این روش هزینه بر است به عنوان مثال برای گلخانه ای که نیازمند ۴۰ هزار گیاه است این امر پرهزینه میباشد. با کاشت کاهو در بین محصولات گوجه فرنگی میتوان از انتشار و شیوع فوزاریوم جلوگیری نمود. روشهای کاهو از ایجاد بیماری فوزاریوم جلوگیری میکنند اما کاشت کاووس سبب انتشار شته در گلخانه میشود. پس از آن که پیوند گرفتن وکیل یا پیوند و پایه هرس شدند گیاهان را بر روی صفحات راک وول و نه در داخل آنها قرار میگیرند. این کار سبب میشود که گیاه بدون محدودیت نوری، آهسته تر و قوی تر رشد کند، قسمت بالایی گیاه قوی تر گردد و ریشه بیشتر رشد و گسترش یابد. هر گیاه به وسیله لوله قطره چکان تغذیه میشود و بعد از یک ماه گیاهانی که انتقال پیدا کردند درون صفحات قرار میگیرند. اولین برداشت در اواخر دی و آخرین برداشت در آذر ماه سال بعد است. با معرفی گونه های جدید مانند Trust دیگر نیاز به استفاده از روش پیوند وجود ندارد. برای صرفه جویی در تعداد صفحات مورد نیاز سیستم شکل دهی خاص استفاده میشود،
شکل دهی صفحات راک وول
در این روش به جای سه گیاه، دو گیاه در هر صفحه قرار میگیرد. صفحات و گیاهان طوری قرار میگیرند که بین آنها ۷۵ سانتی متر یا ۶/۰ متر مربع برای هر گیاه فاصله باشد که در این فاصله برای هر گیاه در نیمه تیر و هنگامی که میزان نور افزایش میابد به حدود ۳/۰ متر مربع کاهش میابد. تراکم گیاه با ایجاد دو پاجوش در هر گیاه افزایش می یابد در انتهای ماه فوریه به یک ششم از
گیاهان فرصت میدهند تا پاجوش دوم آنها رشد و به صورت بوته درآید. این روش در یک دوره دو ماه ادامه پیدا میکند و به این دلیل که تا آخر آوریل همه گیاهان دارای دو ساله میباشند تراکم گیاه گوجه فرنگی به دو برابر خواهد رسید. گیاهان به وسیله شبکه ای پلی اتیلنی که تقریباً ۶ متر طول دارند حمایت میشوند. قرقره های نخ نیز دور دو قلاب آویزان از بالای سیم پشتیبان میپیجند.
طول ساقه باریک گیاهان در انتهای فصل به ۶/۷ تا ۹ متر میرسد و گیاهان نیز با باز کردن نخ از قرقره پایین می آورند. ساقه های گیاه به وسیله یک لوله زهکشی سینی چی به دور قسمت انتهایی هر بستر میپیچند تا از شکستگی آنها جلوگیری گردد. ساقه ها روی صفحات راک وول قرار میگیرد و دیرکهای سیمی شانزده دهم اینچی که در مقابل صفحات هستند از ساقه گیاهان حمایت میکنند. بعضی از پرورش دهندگان دیرکها را بالای صفحات قرار میدهند که این کار وضعیت تهویه را برای ساقه ها بهتر و احتمال شروع بیماریها میکاهد. علاوه بر این موضوع پیوندکها در بالای قطعات راک وول نگهداری میشوند و ریشه نمیزنند یک نوار پلاستیکی در بالای قطعات و همانطور که ذکر شد قرار میگیرد که برای جلوگیری از ریشه درآوردن پیوندک موثر است. آخرین آبیاری ۵/۲ الی ۳ ساعت قبل از غروب آفتاب انجام می شود تا محلول موجود در صفحات راک وول ۶۵ درصد کاهش یابد.
خشک شدن صفحات با ایجاد کمبود آب در طول شب موجب ترکیب بهتر اکسیژن با ریشه ها و اکسیژن دهی مناسب میشود زیرا رشد ریشه با کمبود آب شبانه تقویت می گردد.
اولین آبیاری ۲ ساعت پس از طلوع آفتاب است. آبیاریهای بعدی به وسیله کامپیوتر و بسته به میزان نور مشخص میگردد. در یک روز روشن آفتابی ممکن است بیش از ۲۰ بار آبیاری انجام شود. در مجموع صفحات آنقدر آبیاری میشوند تا ۴۰ درصد از محلول اضافه شده در طول چرخه های آبیاری خارج شود. هنگام نیاز آبی بیشتر در وسط روز مقدار آب خروجی ممکن است تا ۶۰ درصد هم افزایش یابد. گوجه فرنگی در ظرفهای مخصوص حمل گوجه فرنگی، جمع آوری می شود و روی گاریهای چرخدار که روی لوله های گرمازا حرکت می کنند حمل میگردد. همه محصول از طریق تعاونی سبزیجات گلخانه‌ای بریتیش کلمبیا درجه بندی، بسته بندی و به بازار ارائه می شود. شرکت Houweling Nurseries در بریتیش کلمبیا ۱۲ هکتار گلخانه دارد که محصولات گوجه فرنگی خیار و فلفل را به صورت جداگانه در۳ قسمت پرورش میدهند.
پرورش گوجه فرنگی در راک وول توسط شرکت ها
گلخانه شرکت houweling به خاطر استفاده از خاک اره به عنوان سوخت برای دیگهای بخار تولید کننده گرما بی نظیر است. از یک دیگ و کمکی گاز طبیعی دیگر نیز برای تولید دی اکسید کربن در فضای گلخانه استفاده میشود. کمک کردن به وسیله تهویه طبیعی و از طریق دریچه های ردیفی با کمک آبپاشهایی که در بالا قرار دارند انجام میشود. آبی که بروی سقف شیشه ای میپاشند نیز جمع آوری و دوباره استفاده میشود. غذا دهی به وسیله یک سیستم آبیاری قطره ای با یک خارج کننده برای هر گیاه به صورت جداگانه انجام میشود. قابلیت هدایت الکتریکی Ec و سطح ph که با توجه به شرایط نوری، گرمایی و رطوبتی متفاوت است به وسیله کامپیوتر کنترل میگردد. در این گلخانه نیز شبیه گلخانه های شرکت Gipaanda از گونه Belmondo برای پیوند به واریته های مقاوم استفاده شد. تراکم کاشت گیاه تقریباً ۱۰ هزار گیاه در هر ۲۵ هزار گیاه در هر یک هکتار بود و میانگین تولید سالانه ۴۸ کیلوگرم در هر متر مربع میباشد. در سال ۱۹۹۴ زمانی که شرکت هو ولینگ نورسرایز یک منطقه به مساحت ۵ هکتار ساخت و در آن شروع به پرورش گوجه فرنگی بروی بستر صفحات پهن راک وول نمود. صفحات راک وول را در یک کانال با آستر آلومینیوم قرار داد تا بتوان محلول غذایی را بازیافت کرد. در این حالت یک ماشین که کانال را به هم میچسباند و کانالهایی بلند مانند آنچه در خانه ها مورد استفاده قرار میگیرند را میساخت. کانال به طور به لوله کانال به لوله اصلی ۶ اینچی از جنس pvc متصل میشود، هر صفحه دارای پنج گیاه است که در سوراخهای جدا رشد میکنند. گیاهان به صورت v شکل و همه در جهت یکسان به طرف راهرو متمایل میباشند. با استفاده از این روش شکل دهی و کاشت پنج گیاه در هر صفحه، هزینه صفحات را میتوان کاهش داد. شرکت Bonita Nurseries که در نزدیکی wilcox در آریزونا قرار دارد دارای ۱۵ هکتار گلخانه است که به واحدهای ۴ هکتاری تقسیم میشوند. در این ۱۵ هکتار حدود ۴۲۰ هزار بوته پرورش می یابد. کارهای مربوط به پرورش گوجه فرنگی و دوره های رشد محصول در این گلخانه ها تا حدی از بریتیش کلمبیا و سایر قسمتهای شمالی متفاوت است.
اولین دوره پرورش محصول از ژانویه تا مارس است. پرورش دهندگان گیاهان با طول عمر ۳ هفته را خریداری و تولید از اکتبر تا مارس انجام میپذیرد. دوره دوم در نیمه دسامبر کاشت میشود و تا ژانویه ادامه پیدا دارد. گیاهان محصول دوم نیز در همان صفحات محصول اول کشت میشود. در هر کدام از صفحات دو محصول و ۲ بوته وجود دارد که شش بوته مسن‌تر یک طرف و شش بوته جوانتر در طرف دیگر سیستمهای پشتیبان قرار میگیرند. چهار سیم پشتیبان نیز وجود دارد که گیاهان به صورت V شکل به روی آنها پرورش میابند. وقتی که اولین گل ها در محصول جدید شکل میگیرند محصول پیرتر، و جوانه رشد آنها بریده میشود. بعد از سرزنی ، برگهای محصول گیاه پیرتر جدا می شوند تا نور کافی به گیاهان جوانتر برسد. گونه مورد استفاده نیز گونه Trust است.
محصول دوم در هفته سوم و چهارم ماه می سرزنی میگردد تا تولید، تا انتهای ژوئن ادامه پیدا کند. گلخانه ها از ژوئن تا آخر سپتامبر و تا هنگامی که محصول جدید به مرحله برداشت برسد فاقد تولید هستند. فروش محصول در مدتی که محصولات زیادی توسط گلخانه تولید می شود چندان مناسب نیست. پرورش همزمان دو محصول در مناطق پرنور مانند آریزونا و مکزیک امکان پذیر است اما این کار در گلخانه های بزرگ واقع در نوادا کلرادو و کالیفرنیا انجام نمیشود. هرس به شکلی انجام می گیرد که هر خوشه دارای چهار میوه باشد. در سال ۱۹۹۶ میزان تولید به مقدار ۶۰ تا ۶۲ کیلوگرم بر متر مربع بود، به این شکل که با تراکم ۱۰۵۰۰۰ گیاه در هر قسمت به مساحت ۴ هکتار گلخانه میزان محصول تولیدی برابر با ۳۰ پوند محصول به ازای هر گیاه است. به شرط آنکه محصول دهی دو بار در سال انجام شود. بخاطر وجود رطوبت نسبتاً کم در این منطقه از آریزونا نباید هوای گلخانه به سرعت عوض شود چون باعث ایجاد افت ناگهانی در رطوبت می شود و گیاهان تحت استرس قرار می گیرند. به همین دلیل پرورش دهندگان گوجه فرنگی شیشه های گلخانه را در طول ماه های تابستان از آوریل تا سپتامبر با آب گچ می پوشانند. این لایه را در آخر سپتامبر میشویند و به جای آن از پرده های سایبان استفاده می گردد . کار پاشش آب گچ به روی شیشه ها به وسیله یک ماشین مخصوص انجام میشود از این ماشین برای شستشوی سقف گلخانه نیز استفاده می گردد. پاجوش زدن معمولاً سبب حفظ رطوبت نسبی در گلخانه میگردد، در گلخانه wilcox که دارای یک واحد پرورش گوجه فرنگی به مساحت ۳ هکتار است دو برگ از هر پرجوش را نگه میدارند. در بعضی از گیاهان تمام پاجوش ها را به این طریق اصلاح می کنند اما در بعضی دیگر دو تا سه پاجوش دارای دو برگ میباشد. تعداد پاجوش های موجود به مشخصات رشد گیاه بستگی دارد زیرا پاجوشها رطوبت نسبی را در محصول نگه می دارند. به این صورت میزان رطوبت نسبی در گلخانه که فقط ۸ درصد است تا حدود ۷۵ الی ۸۰ درصد افزایش می یابد. در مورد تهویه گلخانه باید مراقبت زیادی اعمال نمود تا از خشک شدن گیاهان جلوگیری گردد.
در این گلخانه تعداد سه برگ از هر گیاه در هفته جدا می شود زیرا گیاه در هفته سه برگ تازه در می آورد. بیشتر برگ ها در طول تابستان روی گیاه می مانند و اغلب در فصل زمستان جداسازی صورت می گیرد. هر دو گلخانه wilcox و Bonita از سیستم هیدروپونیک چرخشی استفاده میکنند. صفحات راک وول برای زهکشی بهتر درون یک کانال پلاستیکی نیمه تخت که بدتر از صفحات است قرار می گیرند. این صفحات روی استیروفوم به ضخامت یک اینچ قرار دارند تا آنها به روی زمین سرد قرار بگیرند و با مایع زهکشی نیز در تماس نباشند محلول برگشتی هم با اشعه ماورای بنفش استرلیزه می شود. گلخانه ها را در هلند با شیشه میپوشانند، این گلخانه ها حدود ۲۰۰ متر طول دارند که به صورت دو گلخانه ۱۰۰متری در طرفین راهروی اصلی قرار می گیرند. ارتفاع این گلخانه ها چهار و نیم متر است.
گلخانه دارای سیستم تهویه طبیعی با دریچه های سقفی است و فاقد دریچه های سقفی، صفحه های خنک کننده یا فن های خروجی میباشند. Gutter های بلند به نگهداری هوای گرم در قسمت بالای محصول کمک می کنند و حرکت هوا را از طریق همرفت آسان میکنند.
