تاثیر نور در گیاه

تاثیر نور در رشد گیاهان

 

تاثیر نور در گیاه از نظر سه خصوصیت نور یعنی کیفیت نور یا طیف نور،  طول دوره نوری یا فتوپریودیسم، کمیت نور یا شدت نور

در رشد و نمو و تولید محصول در گیاهان اهمیت ویژه ای دارد.

این سه عامل باید به صورت همزمان تنظیم شوند تا نور بهترین این اثر را روی گیاه بگذارد.

 

کیفیت نور یا طیف نور:

 

یکی از عواملی که در تولید حائز اهمیت میباشد، کیفیت نور میباشد

کیفیت نور از این جهت مهم است که مثلاً قرار گرفتن گیاه در معرض طیف آبی باعث کاهش رشد،

سفتی اندام ها و تیرگی رنگ آنها میشود و برعکس قرار گرفتن گیاه در معرض نور قرمز باعث

نرمی و لطافت اندامها، افزایش میانگره ها و افزایش رشد گیاه میشود.

با این وجود برای رشد کامل گیاه طول موجهای مرئی نور لازم و توصیه میشود

حداقل همزمان از نورهای سفید و زرد در محیط گلخانه  استفاده‌ شود.

با توجه به اینکه ترکیبات مختلف نور مرئی یعنی طیف ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر منبع اصلی انرژی

برای گیاهان به شمار می آیند در شرایطی که همه فاکتور ها از جمله میزان دی اکسید کربن دما و

رطوبت در حد مطلوب باشند برای انجام عمل فتوسنتز به شدت نوری به میزان متوسط نیاز میباشد.

طول موجهای بالاتر از ۷۰۰ نانومتر و پایین‌تر از ۴۰۰ نانومتر خارج از حس بینایی انسان میباشد

و در رشد و فتوسنتز تاثیری ندارند و یا حتی تاثیر منفی میگذارند.

جدول زیر تاثیر طیفهای مختلف نور روی اندام گیاه را نشان میدهد

 

 

 

طول دوره نوری یا فتوپریودیسم :

 

یکی از عوامل مهم در رشد کمیت نور یا طول دوره تابش نور میباشد.

در رابطه با عوامل نور آشنایی با طول دوره نوری یا فتو پریودیسم مخصوصاً

زمانی که هدف تولید گلهای شاخه بریده میباشد بسیار اهمیت دارد.

طول دوره روشنایی و تاریکی روی جوانه زنی بذر ریشه زایی رشد و نمو گیاه

زمان گلدهی و باردهی تاثیر زیادی دارد، گیاهان از این نظر به سه دسته:

روز کوتاه، روز بلند و روز خنثی یا بی تفاوت تقسیم بندی میشوند.

گیاهان روز بلند

 این گیاهان برای ورود به رشد زایشی و به گل رفتن بین ۱۰ تا ۱۴ ساعت به نور نیاز دارند.

جوانه های گل زمانی تشکیل میشوند که شبها کوتاه باشند.

بعضاً تیمار نوری و شکست تاریکی در شب و در فصول سرد پاییز و زمستان و

تامین نور برای چند ساعت به صورت مصنوعی، اهداف مورد نظر را برآورده میکند.

گیاهان فصل تابستان نظیر اطلسی، مینا، ناز و میمون نمونه هایی از گیاهان روز بلند هستند.

گل مینا در شرایط شبهای بلند فقط رشد روزت دارد و ساقه های آن بلند میشود.

در اثر افزایش طول دوره تاریکی رشد گیاهانی مثل رز و ارکیده متوقف، اندام گلها کوچک،

ساقه ها ظریف و طول گیاه به طور غیرطبیعی کوتاه میشود که به روی بازار پسندی این گیاه تاثیر منفی میگذارد.

گیاهان روز کوتاه

این گیاهان در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار میگیرند و برای ورود به رشد زایشی و

گلدهی به طول روز کمتر از ۱۲ ساعت نیاز دارند در واقع نیاز بیشتری به تاریکی دارند.

در کشور ما با توجه به اینکه روزهای آفتابی خیلی زیاد،  باید نیاز نوری گیاه شناخته شود

تا گیاه در طی روزهای بلند از رشد رویشی و زایشی خوبی برخوردار شود.

پس با پایین آوردن ساعات روشنایی و ایجاد سایه ها یا شبهای طولانی به وسیله کشیدن

حصیر یا پرده های تیره رنگ و پاشیدن گل یا رنگهای قابل

شستشو روی پوشش گلخانه گیاهان روز کوتاه را وارد مرحله گلدهی میکنند.

نمونه گیاهان روز کوتاه داوودی است که برای گلدهی حداقل به ۱۲ساعت تاریکی نیاز دارد،

که این کار از اوایل مهر به بعد صورت میگیرد و قبل از آن گیاه فقط رشد رویشی خواهد داشت.

گیاهان بی تفاوت یا روز خنثی

 

این گیاهان حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گلدهی میکند

و برای نگهداری در منزل بسیار مناسب هستند مثل گل حنا یا بگونیا خیار و گوجه فرنگی و فلفل و

طالبی نیز از نظر نیاز نوری بی تفاوت هستند و طول دوره نوری و تاریکی در گلدهی آن ها تاثیری ندارد.

 

کمیت با شدت نور

در بحث تاثیر نور در گیاه اهمیت شدت نور مناسب در تولید محصول غیر قابل انکار است.

میزان فتوسنتز تابع شدت نور است اگر شدت نور چند و ضعیف باشد فتوسنتز و رشد

محصول کاهش یافته و در صورتیکه شدت نور از حد اپتیموم یا مطلوب فراتر باشد با کاهش فتوسنتز

افت قابل ملاحظه ای در عملکرد محصول رخ میدهد و بعضاً به دلیل افزایش درجه حرارت بخصوص در مرحله گلدهی محصول، سقط و ریزش گلها دیده میشود.

در واقع با افزایش شدت نور فتوسنتز و تولید صورت نخواهد گرفت و این به دلیل خاصیت اشباع نوری گیاه است.

به عبارت دیگر می توان گفت که بیشترین شدت نور هر گیاه یک مقدار منحصر به فرد است که میزان بالاتر از آن نرخ فتوسنتز را افزایش نمیدهد این مقدار را نقطه اشباع نور می نامند و تا زمانی که شدت نور از مقادیر پایین تا نقطه اشباع نور افزایش یابد فتوسنتز نیز افزایش خواهد یافت.

توصیه میشود همواره خصوصاً در روزهای ابری یا شدیداً آفتابی شدت نور ورودی به گلخانه توسط وسایل اندازه گیری نور مانند نورسنج اندازه گیری شود تا در صورت نیاز برای کاهش و افزایش نور اقدام شود واحد اندازه گیری نور معمولاً فوت شمع میباشد که یک فوت شمع مقدار روشنایی مستقیمی است که از یک منبع نوری استاندارد بر سطحی با مساحت یک فوت مربع می تابد.

گاهی نیز واحدهای لومن و لوکس برای تعیین میزان بازدهی لامپ ها و اندازه گیری نور آنها به کار میرود.

این مسئله بسیار مهم است ست که بدانیم برای تمام گیاهان به استثنایی گیاهان سایه پسند در بخشی از خصوصیات سال مثل اواسط پاییز تا اوایل بهار چه میزان نور طبیعی کمتر است در صورت افزایش میزان شدت نور و نیز افزایش طول دوره نوری مقدار محصول هم افزایش می یابد.

بنابراین استفاده از نورهای مکمل مصنوعی در این فصول خوب به نظر نمیرسند.